Czym różni się zaliczka od zadatku?

Mogą one wydawać się  podobne, ale w rzeczywistości oznaczają coś zupełnie innego. Często zadatek jest mylony z zaliczką i odwrotnie. W tym artykule przedstawimy, czym są zadatek i zaliczka, jakie są między nimi różnice oraz jakie prawa i obowiązki wynikają z umowy, w której występuje  zadatek lub zaliczka.

Zadatek - definicja

Zadatek to kwota pieniężna, którą kupujący wpłaca sprzedawcy przed zawarciem umowy sprzedaży. Ma to dać pewność kupującemu, że sprzedawca nie sprzeda towaru innemu klientowi i zabezpieczenie dla sprzedawcy w przypadku rezygnacji z transakcji przez klienta kupującego.

Przykłady Kupujący wpłaca zadatek sprzedawcy przed zawarciem umowy sprzedaży mieszkania, aby zapewnić sobie pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości.

Kupujący wpłaca zadatek w wysokości 10% wartości samochodu, który zamierza kupić, aby sprzedawca nie sprzedał go innemu klientowi.

W kodeksie cywilnym zadatek jest uregulowany w art. 394-401. Zgodnie z tymi zapisami, jeśli kupujący nie dokona zakupu, to sprzedawca ma prawo zatrzymać zadatek jako rekompensatę za straty poniesione z powodu niezawarcia umowy.

Art. 394. KC dokładnie określa znaczenie zadatku, co podajemy w dalszej części artykułu.

Zaliczka - definicja

Zaliczka to część płatności, którą kupujący wpłaca sprzedawcy przed zawarciem umowy. Ma to na celu  potwierdzenie, że kupujący jest zainteresowany nabyciem towaru lub usługi.

Przykłady

Kupujący wpłaca zaliczkę formie, która ma dla niego wykonać projekt reklamowy.

Kupujący wpłaca zaliczkę na konto sklepu internetowego, który ma dostarczyć mu produkty na zamówienie.

Zaliczka nie rodzi żadnych skutków prawnych poza tym, że kwota zaliczki staje się częścią ceny sprzedaży w momencie realizacji umowy sprzedaży.

W Kodeksie Cywilnym mowa jest o zaliczce w Art. 743. : “Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.”

Zaś w kolejnych artykułach Kodeksu cywilnego czytamy:

Art. 746. § 1. Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

§ 2. Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.

§ 3. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Podobieństwa i różnice. Zadatek czy zaliczka?

Podobieństwa

Zadatek i zaliczka są formą płatności, którą kupujący wpłaca sprzedawcy przed zawarciem umowy. 

W przypadku zadatku i zaliczki  kupujący pokazuje swoje zainteresowanie nabywaniem towarów lub usług.

W przypadku realizacji umowy sprzedaży kwota zadatku lub kwota zaliczki staje się zapłaconą częścią ceny sprzedaży

Różnice

1. Najważniejszą różnicą między zadatkiem a zaliczką jest fakt, że w przypadku zadatku sprzedawca ma prawo zatrzymać całą wpłaconą kwotę, jeśli z winy kupującego nie dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży np. kupujący zrezygnuje z zakupu. 

2. Zadatek daje zabezpieczenie dla kupującego. W przypadku gdyby to z winy sprzedającego nie doszło do zawarcie umowy sprzedaży, sprzedający jest zobowiązany do zwrotu kwoty zadatku kupującemu a jednocześnie do zapłaty na rzecz kupującego kwoty tej samej wysokości celem zadośćuczynienia kupującemu.

3. Jeśli kupujący i sprzedający zgodnie rozwiązują umowę przedwstępną, przy której był zapłacony zadatek, to tym samym sprzedający zwraca kwotę zadatku kupującemu w tej samej wysokości. W takim przypadku żadna ze stron nie ponosi żadnego uszczerbku finansowego.

Zobaczmy jak definiuje to Kodeks Cywilny: Art. 394

§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.

Natomiast w przypadku zaliczki, kiedy  nie dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży, sprzedający musi zwrócić całą wpłaconą kwotę zaliczki kupującemu.

Ponadto, wysokość zadatku to zwyczajowo około 10 % ceny sprzedaży czyli jest kwotą znacznie wyższą niż zaliczka, choć Kodeks Cywilny mówi o tym, że kwota zaliczki nie może przekraczać kwoty ceny sprzedaży.

Prawa i obowiązki wynikają z umowy o zadatek lub zaliczkę

W przypadku zadatku lub zaliczki, kupujący i sprzedający mają swoje prawa i obowiązki, wynikające z umowy przedwstępnej. Kupujący ma obowiązek zapłacić sprzedającemu zadatek lub zaliczkę, natomiast sprzedający ma obowiązek dostarczyć - sprzedać towar (np. nieruchomość) lub usługę zgodnie z umową.

Konsekwencje naruszenia umowy a Ochrona Praw  Konsumenta

W przypadku umowy o zadatek lub zaliczkę zawieranej przez konsumenta, obowiązują przepisy o ochronie konsumenta, które dają mu dodatkowe prawa. Konsument ma prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni lub 30 dni od jej zawarcia, bez podania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów związanych z przesyłką towaru. Konsument ma także prawo do reklamacji towaru lub usługi, jeśli nie spełnia ona określonych warunków.

Podsumowanie

Zadatek i zaliczka to dwie formy płatności, które są często stosowane przed zawarciem umowy sprzedaży. Zarówno zadatek, jak i zaliczka służą do okazania zainteresowania kupującego nabyciem towaru lub usługi oraz do zabezpieczenia sprzedającego przed utratą klienta, czyli stanowi niejako zabezpieczenie realizacji umowy chroniąc obie jego strony.

Podstawowa różnica między nimi polega na tym, że sprzedający ma prawo zatrzymać zadatek, jeśli kupujący zrezygnuje z zakupu, natomiast w przeciwieństwie do zadatku musi zwrócić całą wpłaconą kwotę w przypadku zaliczki.

Warto pamiętać, że umowa o zadatek lub zaliczkę może wynikać z przepisów prawa lub z umowy między stronami. W każdym przypadku, należy dokładnie przeanalizować umowę i poznać swoje prawa i obowiązki. Dlatego warto skorzystać z profesjonalnej pomocy dobrego pośrednika przy kupnie lub sprzedaży  nieruchomości. Zgodnie z orzecznictwem sądów, nie zawsze zapisanie w umowie przedwstępnej słowa “zaliczka“ lub “zadatek” przesądza o kwalifikacji prawnej, a co za tym idzie, o konsekwencjach jakie ze sobą niosą te sformułowania.

Powyższy tekst ma jedynie charakter informacyjny, nie jest poradą prawną i nie zgłębia całej problematyki.