Darowizna czy testament?

Czy trzeba zapłacić podatek od darowizny i spadku?

Właśnie otrzymaliśmy nieruchomość w formie darowizny. Co teraz? Czy powinniśmy gdzieś to zgłosić? Jeśli tak, to gdzie? A co, jeśli tego faktu nie zgłosimy? Czy to, że darczyńcą są rodzice ma jakieś znaczenie? Czy uchroni ona nas przed zachowkiem? Czy powinniśmy zapłacić jakiś podatek? A może nie musimy, może jesteśmy w stanie go uniknąć? Kiedy możemy przekazać darowiznę bez podatku?

Chcemy podarować dziecku, wnukowi mieszkanie. W jaki sposób najkorzystniej i najbezpieczniej to zrobić – w formie darowizny, czy testamentu? Co jest korzystniejsze? A może umowa dożywocia? Na te i podobne pytania spróbuję odpowiedzieć w poniższym artykule.

Darowizna nieruchomości – na czym polega?

Na nieodpłatne przekazanie mieszkania w formie darowizny najczęściej decydują się osoby z najbliższej rodziny, jak np. rodzice przekazujące mieszkanie, czy dom swoim dzieciom lub dziadkowie wnukom. Należy pamiętać, że darowizna nieruchomości wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Każda darowizna opodatkowana jest podatkiem od spadków i darowizn, gdzie wyróżnia się trzy grupy podatkowe. W każdej z tych grup określona jest kwota wolna od podatku, do wysokości której podatnicy są zwolnieni z płacenia podatku do urzędu skarbowego. I tak, do grupy I zaliczają się- małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa, teściowie. Kwota wolna od podatku w tej grupie to 9637 zł.

Grupa II obejmuje zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków i małżonków innych zstępnych. W tej grupie kwota wolna od podatku wynosi 7276 zł.

W grupie III znajdują się pozostałe osoby, nie zaliczone do pozostałych grup. Tutaj kwota wolna od podatku wynosi 4902 zł. Istnieje także tzw. grupa zerowa, do której zaliczają się osoby z grupy I- małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), ojczym, macocha, pasierb. Do tej grupy nie zaliczają się teściowie, zięć i synowa.

Darowizna bez podatku

Jeśli darowizna nastąpiła wśród najbliższej rodziny, cała kwota jest zwolniona z podatku od darowizn. Nie ma znaczenia, jaka to kwota. Zwolnieniu ulega całość. Aby skorzystać z takiego zwolnienia, należy zgłosić nabycie przedmiotu darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego na formularzu podatkowym SD-Z2.

Darowizna a zachowek

Często występującym i chętnie stosowanym rozwiązaniem, mającym na celu uniknięcie w przyszłości obowiązku zapłaty zachowku, jest dokonanie za życia spadkodawcy darowizny wartościowych rzeczy wchodzących w skład jego majątku. Najczęściej dotyczy to darowizny mieszkania lub innego rodzaju nieruchomości. Czy to chroni przed roszczeniem o zachowek? Otóż nie. W sytuacji, gdy nie będzie możliwe uzyskanie zachowku od spadkobierców, uprawniony do zachowku będzie mógł wystąpić do obdarowanego z żądaniem tzw. uzupełnienia zachowku. Zaś obdarowany będzie zobowiązany takie roszczenie o zachowek spełnić. Trzeba pamiętać, że roszczenie o zachowek przedawnia się po pięciu latach od otwarcia spadku. Zachowek należy się również w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Przykładem może być sytuacja, gdy spadkodawca dokonał za życia darowizny swojego domu wyłącznie na rzecz jednego dziecka i nie posiadał innego majątku, ani nie sporządził testamentu, w którym wydziedziczyłby pozostałe dzieci. A ponieważ dzieci spadkodawcy należą do grupy osób uprawnionych do zachowku, dlatego po śmierci ojca mogą pozwać obdarowanego brata lub siostrę. Jak oblicza się wysokość zachowku? Zasadą jest, że zachowek należy się w wysokości 1/2 udziału spadkowego, który powinien przysługiwać osobie uprawnionej do otrzymania zachowku. Zaś osobom małoletnim oraz osobom trwale niezdolnym do pracy należy się 2/3 udziału spadkowego.

Darowizna od rodziców

Większość osób ma świadomość, że darowizna w najbliższej rodzinie jest zwolniona od podatku od spadku i darowizn. Ale nie wszyscy wiedzą, że w niektórych przypadkach, aby zwolnienie przysługiwało, należy dopełnić formalności w Urzędzie Skarbowym, o których pisałam powyżej. Należy również pamiętać, aby do formularza SD-Z2 dołączyć dowody otrzymania darowizny, np. w postaci wydruku z rachunku bankowego, czy aktu notarialnego w przypadku nieruchomości. Jeśli darowizna od rodziców ma niższą wartość niż 9637 zł, wówczas nie musi być ona zgłoszona do Urzędu Skarbowego i jest zwolniona z podatku. Jakie są konsekwencje niezgłoszenia darowizny?

Niezgłoszona taka darowizna skutkuje tym, że jest ona opodatkowana na zasadach ogólnych. W takim wypadku darowizna powoduje konieczność złożenia deklaracji i zapłaty podatku. Brak zgłoszenia darowizny w Urzędzie Skarbowym traktowane jest jako oszustwo. Wówczas wysokość podatku wynosi od 3% do 20%- w zależności od kwoty nadwyżki ponad limit wolny od podatku oraz powiązania osoby obdarowanej i obdarowującego.

Darowizna czy testament?

Wiele ludzi często zadaje sobie pytanie „Co będzie lepsze: testament, czy darowizna?”. Szczególnie taki dylemat mają rodzice, którzy np. chcą przekazać nieruchomość swoim dzieciom, czy bliskim z rodziny. Większą popularnością zdecydowanie wciąż cieszy się przekazanie mieszkania lub innych nieruchomości w formie darowizny. Ze względu na zwolnienie od podatku od spadku i darowizn jest to szczególnie korzystna forma, gdy chodzi o członków najbliższej rodziny. Jedyne bowiem koszty, jakie poniesiemy w tym przypadku, będzie wynagrodzenie notariusza. Należy bowiem pamiętać, że przekazanie mieszkania w formie darowizny musi mieć formę aktu notarialnego. Ale czy rzeczywiście ta forma jest najbardziej atrakcyjna?

Na obdarowanym bowiem będzie ciążył obowiązek utrzymania darczyńcy do wysokości darowizny, gdy ten popadnie w niedostatek. Darowizna ta również zostanie wliczona do schedy spadkowej, co wpłynie na wysokość spadku, jaki otrzyma dana osoba. Pamiętać też należy, że darowiznę można odwołać, choć proces ten jest dość trudny i pracochłonny. Odwołanie darowizny jest możliwe bowiem wtedy, gdy obdarowany dopuści się względem darczyńcy tzw. rażącej niewdzięczności lub gdy po zawarciu umowy darowizny stan majątkowy darczyńcy znacznie się pogorszy.

Ważną kwestią jest fakt, o którym należy pamiętać, że rozwiązanie umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania. A jak wyglądałaby sytuacja z przepisaniem mieszkania w testamencie? Z testamentem jest łatwiej. Spadkodawca bowiem może w każdej chwili odwołać cały testament lub jego poszczególne postanowienia. Można to zrobić poprzez jego zniszczenie lub sporządzenie nowego testamentu. Można też nanieść zmiany w testamencie, z których wynikała będzie wola odwołania wcześniejszych postanowień. W testamencie też, sporządzonym w formie aktu notarialnego, spadkodawca może również wskazać konkretne składniki majątku, które mają trafić do konkretnej osoby. Można w ten sposób rozporządzić całością swojego majątku lub jego częścią. Taki sposób przekazania swojego majątku ma wiele zalet. Główną zaletą jest fakt, że testament można zmienić nawet następnego dnia po jego sporządzeniu.

Więc w przypadku zmiany stosunków w rodzinie można go odwołać lub powołać zupełnie inne osoby do dziedziczenia. Ta forma jest też zdecydowania tańsza niż darowizna. Szczególnie korzystne jest to w przypadku tzw. „babci”, która chce podarować wnukowi mieszkanie, w którym nadal mieszka, a jednocześnie chciałaby się zabezpieczyć na starość i zapewnić sobie dach nad głową oraz opiekę do końca życia. Obawia się jednak, że obdarowany wnuczek, gdy już zamieszka w mieszkaniu, zechce babcię z niego usunąć i odda ją do domu opieki. Możliwość zmiany testamentu sprawia, że nasza przykładowa babcia, sporządzając testament nie musi się martwić, że wnuczek, który ma dziedziczyć, nagle przestanie o nią dbać, czy zacznie ją źle traktować, bo ma pewność, że i tak przejmie majątek.

Umowa darowizny, czy umowa dożywocia – co korzystniejsze?

Zawarcie umowy dożywocia zwalnia nabywcę nieruchomości od płacenia zachowku. Zaś w przypadku zawarcia umowy darowizny, uprawniony z tytułu spadku będzie mógł żądać od osoby, która otrzymała od spadkobiercy darowiznę, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. (Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks Cywilny, Księga trzecia). Ale forma ta ma też swoje minusy.

Umowa dożywocia (definicja określona w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks Cywilny, Art. 908, par. 1) polega na tym , że nabywca nieruchomości w zamian za przeniesienie prawa własności nieruchomości zobowiązuje się do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania. Znaczy to, że nabywca nieruchomości powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubrania, opału itp., a także pielęgnować w chorobie, a w przypadku śmierci dożywotnika sprawić mu pogrzeb. W przypadku, gdy zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa. Istnieje jeszcze jedna możliwość - służebność osobista mieszkania.

Prawo służebności mieszkania w odróżnieniu od prawa dożywocia nie zobowiązuje obdarowanego do obowiązku utrzymania służebnika, zapewnienia mu wyżywienia, opieki lekarskiej w razie choroby, a w razie śmierci - godnego pochówku. Takie prawo może ustanowić obdarowany, przyjmując darowiznę nieruchomości w celu zabezpieczenia darczyńcy. Prawo służebności osobistej mieszkania polega na tym, że darczyńca może korzystać w oznaczonej części z mieszkania bez konieczności uiszczania czynszu. Prawo to pozwala również darczyńcy na swobodne korzystanie z kuchni, łazienki, a także innych pomieszczeń przynależnych mieszkania, które darował.

Powyższy tekst ma jedynie charakter informacyjny, nie jest poradą prawną i nie zgłębia całej problematyki.